|
Evropska nedelja prevencije raka grlića materice obeležava se ove godine
od 20. do 26. januara u cilju
unapređenja stavova i informisanja o raku grlića materice i o načinima prevencije.
Osnovna poruka je da je rak grlića materice maligna bolest koja se može
sprečiti.
Rak grlića materice je prepoznat kao ozbiljan javnozdravstveni izazov u
Srbiji. Na osnovu procenjenih stopa obolevanja i umiranja od raka grlića
materice, Evropskog informacionog sistema (ECIS), Srbija se i dalje nalazi u
grupi zemalja sa visokim stopama obolevanja i umiranja u Evropi.
Prema podacima Registra za rak Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr
Milan Jovanović Batut”, u proseku se u Srbiji svake godine registruje 1163
novoobolele žene, a život izgubi 459 žena. Poslednji podaci govore da se
karcinom grlića češće javlja u uzrastu od 35. godine, ali najviše
uzrasno-specifične stope obolevanja su od 50. do 59. godine. U slučaju umiranja
registrovane stope mortaliteta proporcionalno rastu počev od 45. godine i
najviše su od 70 do 75 i više godina.
Svetska zdravstvena
organizacije kao prioritet
preporučuje sveobuhvatni pristup ovoj bolesti: skrining odnosno rano otkrivanje
i lečenje svih formi premalignih i malignih promena, vakcinaciju protiv humanog
papiloma virusa (HPV) i palijativno zbrinjavanje žena koje boluju od ove
bolesti u smislu aktivne brige koja podrazumeva kontrolu simptoma, psihološku i
socijalnu podršku.
Primarna prevencija oboljenja izazvanih humanim papiloma virusima (HPV)
obuhvata imunizaciju u cilju smanjenja broja obolelih od HPV infekcija. HPV
vakcina sprečava infekciju najčešćim onkogenim tipovima ovih virusa koji
cirkulišu u populaciji. U preko 90% slučajeva HPV vakcina sprečava nastanak
raka grlića materice, a istraživanja pokazuju i visoku efikasnost (preko 90%) u
zaštiti od dobijanja genitalnih bradavica, kao i drugih karcinoma (karcinom
usne duplje i ždrela i karcinom završnog dela debelog creva).
Republika Srbija se ubraja među 140 zemalja sveta u kojima je uvedena
vakcinacija protiv HPV. Preporučena vakcinacija u Srbiji sprovodi se od juna
2022. godine o trošku države, u domovima zdravlja za populaciju dece oba pola,
uzrasta od navršenih 9 do navršenih 19 godina (pre prvih seksualnih odnosa). To
je imunizacija koju preporučuje izabrani lekar u domu zdravlja, najčešće
pedijatar.
Sekundarna prevencija je rano otkrivanje raka grlića materice
korišćenjem jednostavnog i neinvazivnog Papanikolau testa (PAP test), a radi
utvrđivanja premalignih ili malignih promena u ćelijama grlića materice.
Organizovani skrining podrazumeva
ginekološki pregled na svake tri godine po pozivu lekara za žene uzrasta od 25.
do 64. godine primenom PAP testa.
Pored PAP testa, u ranom otkrivanju raka grlića materice može se koristiti HPV test kojim se utvrđuje da li
postoji HPV virus, primenom osetljive PCR tehnike. Ukoliko se testom utvrdi
prisustvo HPV virusa, može se uraditi genotipizacija kojom se otkriva genotip
virusa.
Testiranje
je namenjeno ženama starosne dobi od 30 do 65 godina, izuzev trudnicama, ženama
koje nikada nisu imale seksualni odnos, ženama koje su na lečenju od raka
grlića materice i ženama kojima je hirurškim putem odstranjena materica ili
grlić materice. Testiranje treba da odlože žene koje su u menstrualnom ciklusu,
kao i žene koje su u poslednja 24 časa imale seksualni odnos ili su koristile
vaginalete.
|
