„ČUVAM SVOJE ZUBE, PONOSIM SE OSMEHOM”

U Republici Srbiji tradicionalno se od 1991. godine, u trećoj nedelji maja meseca, obeležava Nedelja zdravlja usta i zuba. Kampanju sprovodi Institut za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut” sa mrežom instituta/zavoda za javno zdravlje i Stomatološkim fakultetom u Beogradu, a uz podršku Ministarstva zdravlja Republike Srbije. U 2024. godini Nedelja zdravlja usta i zuba se obeležava od 13. do 19. maja pod sloganom „Čuvam svoje zube, ponosim se osmehom”. Slogan naglašava značaj dobrog oralnog zdravlja za opšte zdravlje i za osnovne funkcije kao što su ishrana, disanje i govor, kao i za osmeh i samopouzdanje.

Tokom Nedelje zdravlja usta i zuba sprovode se brojne aktivnosti kao što su javne manifestacije u kojima učestvuje stručna javnost i opšta populacija sa ciljem informisanja stanovništva o značaju oralnog zdravlja i o merama prevencije, a posebno o potrebi i mogućnostima da se ličnim i kolektivnim angažovanjem i pozitivnim ponašanjem čuva i unapređuje zdravlje usta i zuba. Pored ovih aktivnosti, svake godine u okviru kampanje organizuje se i konkurs za izbor najboljih likovnih radova i literarnih sastava dece u predškolskim ustanovama i za učenike u osnovnim školama u Republici Srbiji. Konkurs ima za cilj podsticanje zdravstvenovaspitnog rada u vrtićima i osnovnim školama na temu oralnog zdravlja i edukaciju dece o značaju i načinima očuvanja zdravlja usta i zuba. Nosioci i koordinatori ovih aktivnosti na nivou okruga su okružni instituti i zavodi za javno zdravlje, a za teritoriju svake opštine službe stomatološke zaštite domova zdravlja, uz aktivno učešće privatne stomatološke prakse, lokalne zajednice, privatnog sektora i udruženja građana. 

Ključne činjenice o oralnom zdravlju

Oralne bolesti, iako se u velikoj meri mogu sprečiti, predstavljaju veliki javnozdravstveni teret za mnoge zemlje i utiču na ljude tokom njihovog života, uzrokujući bol, nelagodnost, unakaženost, pa čak i smrt.

Oralne bolesti obuhvataju niz bolesti i stanja koja uključuju zubni karijes, parodontalnu bolest, gubitak zuba, karcinom oralne regije, orodentalne traume i urođene defekte kao što su rascep usne i nepca, i češće pogađaju najugroženije populacione grupe.

Većina oralnih bolesti i stanja uzrokovana je faktorima rizika koji su zajednički za mnoge nezarazne bolesti kao što su bolesti srca i krvnih sudova, maligne bolesti, hronične respiratorne bolesti i dijabetes. Ovi faktori uključuju konzumaciju šećera, upotrebu duvana i alkohola i lošu higijenu.

Procenjuje se da na globalnom nivou 3,5 milijardi ljudi ima neko oralno oboljenje.

Od nelečenog karijesa na stalnim zubima pati oko dve milijarde ljudi i to je najčešće zdravstveno stanje.

Pokazatelji u vezi sa oralnim zdravljem  u Republici Srbiji

Prema poslednjem Istraživanju zdravlja stanovništva Srbije iz 2019. godine, u Srbiji 55,3% odraslog stanovništva procenjuje stanje svojih zuba i usne duplje kao dobro, a i 57,8% stanovnika pere zube više od jedanput dnevno.

Istraživanje o oralnom zdravlju dece i omladine u Republici Srbiji koje je sprovedeno 2019–2020. godine pokazalo je da u Srbiji 13,4% dece jaslenog uzrasta (12–36 meseci) ima jedan ili više karijesnih mlečnih zuba, kao i da više od polovine dece (52,9%) u ovom uzrastu svakodnevno konzumira slatkiše. Isto istraživanje je pokazalo i da 50,9% dece vrtićkog uzrasta (36–71 mesec) ima karijes ili neku njegovu komplikaciju, kao i da 80% dece ovog uzrasta svakodnevno konzumira slatkiše.

Rezultati Istraživanja ponašanja u vezi sa zdravljem dece školskog uzrasta u Republici Srbiji 2022. godine pokazali su da naviku svakodnevnog pranja zuba češće od jednom dnevno ima nešto više od  dve trećine (71,6%) učenika petih, sedmih razreda osnovne škole i prvih razreda srednje škole, značajno više devojčica nego dečaka (81,2% prema 60,7%).

Opšte preporuke za očuvanje oralnog zdravlja

Opšte preporuke za očuvanje oralnog zdravlja koje se plasiraju u okviru ove kampanje nisu usmerene samo na značaj održavanja adekvatne higijene i redovnih poseta stomatologu, već obuhvataju i preporuke za smanjenje unosa šećera, a podstiče se i uključivanje poruka o bezbednom fizičkom okruženju, kao i o uticaju konzumiranja alkohola i pušenja na oralno zdravlje.

Preporuke za očuvanje oralnog zdravlja su:

briga o zdravlju usta i zuba deteta od rođenja i prva preventivna poseta dečijem stomatologu u periodu od šestog meseca do navršene prve godine života;

u zavisnosti od starosti deteta, pranje zuba, pomoć i/ili nadzor nad pranjem zuba deteta od strane roditelja/staratelja uglavnom do desete godine života;

održavanje adekvatne higijene što podrazumeva redovno pranje zuba ujutru i uveče pred spavanje, kao i posle svakog obroka pastom za zube sa fluorom i korišćenje konca za zube;

posete stomatologu radi redovne kontrole najmanje jednom u šest meseci, ukoliko nije potrebno učestalije zbog lečenja i uklanjanja zubnog kamenca od strane stomatologa;

vezivanje sigurnosnih pojaseva u vozilu, kao i pravilno korišćenje dečijih auto-sedišta;

izbalansirana ishrana bogata voćem, povrćem i mlečnim proizvodima sa smanjenim unosom šećera (izbegavati unos slatkih gaziranih napitaka i grickalica);

prestanak pušenja;

smanjenje ili prestanak konzumiranja alkohola;

korišćenje zaštitne opreme za sportske aktivnosti (kaciga, štitnik za zube...).       

Izvor:

World Health Organization. Oral health Overview. https://www.who.int/health-topics/oral-health#tab=tab_1

World Health Organization. Oral health  Key facts. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/oral-health

Institut za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”. Istraživanje zdravlja stanovništva Srbije 2019. godine. 2021; https://www.batut.org.rs/download/publikacije/ZdravljeStanovnistva2019.pdf

Marković D, Marković D, Perić T, Vuković A, Kilibarda B, Jovanović V, Petrović B, Marković E, Soldatović I. Oralno zdravlje dece i omladine u Republici Srbiji. Stomatološki fakultet, 2020

Institut za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”. Rezultati istraživanja ponašanja u vezi sa zdravljem dece škkolskog uzrasta u Republici Srbiji 2022. godine. 2023;  https://www.batut.org.rs/download/publikacije/IstrazivanjeHBSC2022.pdf