„ČUVAM SVOJE ZUBE, PONOSIM
SE OSMEHOM”
U Republici Srbiji tradicionalno
se od 1991. godine, u trećoj nedelji maja meseca, obeležava Nedelja zdravlja usta
i zuba. Kampanju sprovodi Institut za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut” sa mrežom instituta/zavoda za
javno zdravlje i Stomatološkim fakultetom u Beogradu, a uz podršku Ministarstva
zdravlja Republike Srbije. U 2024. godini Nedelja zdravlja usta i zuba se obeležava
od 13. do 19. maja pod sloganom „Čuvam svoje zube, ponosim
se osmehom”. Slogan naglašava značaj dobrog oralnog zdravlja za opšte zdravlje i
za osnovne funkcije kao što su ishrana, disanje i govor, kao i za osmeh i samopouzdanje.
Tokom Nedelje
zdravlja usta i zuba sprovode se brojne aktivnosti kao što su javne
manifestacije u kojima učestvuje stručna javnost i opšta populacija sa ciljem
informisanja stanovništva o značaju oralnog zdravlja i o merama prevencije, a
posebno o potrebi i mogućnostima da se ličnim i kolektivnim angažovanjem i pozitivnim
ponašanjem čuva i unapređuje zdravlje usta i zuba. Pored ovih aktivnosti, svake
godine u okviru kampanje organizuje se i konkurs za izbor najboljih likovnih
radova i literarnih sastava dece u predškolskim ustanovama i za učenike u
osnovnim školama u Republici Srbiji. Konkurs ima za cilj podsticanje
zdravstvenovaspitnog rada u vrtićima i osnovnim školama na temu oralnog
zdravlja i edukaciju dece o značaju i načinima očuvanja zdravlja usta i zuba.
Nosioci i koordinatori ovih aktivnosti na nivou okruga su okružni instituti i
zavodi za javno zdravlje, a za teritoriju svake opštine službe stomatološke
zaštite domova zdravlja, uz aktivno učešće privatne stomatološke prakse,
lokalne zajednice, privatnog sektora i udruženja građana.
Ključne činjenice o
oralnom zdravlju
Oralne bolesti, iako
se u velikoj meri mogu sprečiti, predstavljaju veliki javnozdravstveni teret za
mnoge zemlje i utiču na ljude tokom njihovog života, uzrokujući bol,
nelagodnost, unakaženost, pa čak i smrt.
Oralne bolesti
obuhvataju niz bolesti i stanja koja uključuju zubni karijes, parodontalnu
bolest, gubitak zuba, karcinom oralne regije, orodentalne traume i urođene
defekte kao što su rascep usne i nepca, i češće pogađaju najugroženije
populacione grupe.
Većina oralnih
bolesti i stanja uzrokovana je faktorima rizika koji su zajednički za mnoge
nezarazne bolesti kao što su bolesti srca i krvnih sudova, maligne bolesti,
hronične respiratorne bolesti i dijabetes. Ovi faktori uključuju konzumaciju
šećera, upotrebu duvana i alkohola i lošu higijenu.
Procenjuje se da na
globalnom nivou 3,5 milijardi ljudi ima neko oralno oboljenje.
Od nelečenog
karijesa na stalnim zubima pati oko dve milijarde ljudi i to je najčešće
zdravstveno stanje.
Pokazatelji u vezi
sa oralnim zdravljem u Republici Srbiji
Prema poslednjem Istraživanju
zdravlja stanovništva Srbije iz 2019. godine, u Srbiji 55,3% odraslog
stanovništva procenjuje stanje svojih zuba i usne duplje kao dobro, a i 57,8%
stanovnika pere zube više od jedanput dnevno.
Istraživanje o
oralnom zdravlju dece i omladine u Republici Srbiji koje je sprovedeno 2019–2020. godine pokazalo je da u Srbiji 13,4% dece
jaslenog uzrasta (12–36 meseci) ima jedan ili više karijesnih mlečnih zuba, kao
i da više od polovine dece (52,9%) u ovom uzrastu svakodnevno konzumira
slatkiše. Isto istraživanje je pokazalo i da 50,9% dece vrtićkog uzrasta (36–71
mesec) ima karijes ili neku njegovu komplikaciju, kao i da 80% dece ovog
uzrasta svakodnevno konzumira slatkiše.
Rezultati Istraživanja
ponašanja u vezi sa zdravljem dece školskog uzrasta u Republici Srbiji 2022.
godine pokazali su da naviku svakodnevnog pranja zuba češće od jednom
dnevno ima nešto više od dve trećine
(71,6%) učenika petih, sedmih razreda osnovne škole i prvih razreda srednje
škole, značajno više devojčica nego dečaka (81,2% prema 60,7%).
Opšte preporuke za
očuvanje oralnog zdravlja
Opšte preporuke za
očuvanje oralnog zdravlja koje se plasiraju u okviru ove kampanje nisu usmerene
samo na značaj održavanja adekvatne higijene i redovnih poseta stomatologu, već
obuhvataju i preporuke za smanjenje unosa šećera, a podstiče se i uključivanje
poruka o bezbednom fizičkom okruženju, kao i o uticaju konzumiranja alkohola i
pušenja na oralno zdravlje.
Preporuke za
očuvanje oralnog zdravlja su:
briga o zdravlju
usta i zuba deteta od rođenja i prva preventivna poseta dečijem stomatologu u
periodu od šestog meseca do navršene prve godine života;
u zavisnosti od
starosti deteta, pranje zuba, pomoć i/ili nadzor nad pranjem zuba deteta od
strane roditelja/staratelja uglavnom do desete godine života;
održavanje adekvatne
higijene što podrazumeva redovno pranje zuba ujutru i uveče pred spavanje, kao
i posle svakog obroka pastom za zube sa fluorom i korišćenje konca za zube;
posete stomatologu
radi redovne kontrole najmanje jednom u šest meseci, ukoliko nije potrebno
učestalije zbog lečenja i uklanjanja zubnog kamenca od strane stomatologa;
vezivanje
sigurnosnih pojaseva u vozilu, kao i pravilno korišćenje dečijih auto-sedišta;
izbalansirana
ishrana bogata voćem, povrćem i mlečnim proizvodima sa smanjenim unosom šećera
(izbegavati unos slatkih gaziranih napitaka i grickalica);
prestanak pušenja;
smanjenje ili
prestanak konzumiranja alkohola;
korišćenje zaštitne
opreme za sportske aktivnosti (kaciga, štitnik za
zube...).
Izvor:
World Health
Organization. Oral health Overview. https://www.who.int/health-topics/oral-health#tab=tab_1
World Health
Organization. Oral health Key facts. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/oral-health
Institut za javno
zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”. Istraživanje zdravlja stanovništva
Srbije 2019. godine. 2021; https://www.batut.org.rs/download/publikacije/ZdravljeStanovnistva2019.pdf
Marković D, Marković
D, Perić T, Vuković A, Kilibarda B, Jovanović V, Petrović B, Marković E,
Soldatović I. Oralno zdravlje dece i omladine u Republici Srbiji. Stomatološki
fakultet, 2020
Institut za javno
zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”. Rezultati istraživanja ponašanja u
vezi sa zdravljem dece škkolskog uzrasta u Republici Srbiji 2022. godine.
2023; https://www.batut.org.rs/download/publikacije/IstrazivanjeHBSC2022.pdf
|
